Prominent aan de Stichtse Lustwarande ligt het complex van de voormalige tuchtschool en jeugdgevangenis Eikenstein. In opdracht van EarthY en Plegt-Vos werkt SVP aan een integraal plan voor een nieuwe landschappelijke woonbuurt en de transformatie van het monumentale hoofdgebouw tot een woon-zorgconcept. Ook ontwerpt SVP de bijzondere woningen op het achterterrein.
Wonen op Eikenstein is wonen in het groene landschap van de Utrechtse Heuvelrug. Binnen de intimiteit van de boskamer is een nieuwe woonbuurt ontworpen waarin het monument een nieuwe centrale plek inneemt. Er is gekozen voor beperkte privé buitenruimte en per saldo veel collectief groen. Wie wil nu niet zo wonen!
Een drietal ambities stonden centraal bij het opstellen van het plan: sociale cohesie, respect voor historie en duurzaamheid en natuurinclusiviteit. Op de open plek tussen de bomen is een mix van sociale huur, vrije sector-, huur- en koopwoningen bedacht, gegroepeerd in vier clusters rondom een nieuwe parkachtige ruimte in het hart van het gebied. Het groene hart van de buurt is autovrij en collectief eigendom. Hier ontmoeten mensen elkaar straks en krijgt ook de achterzijde van het monument een prominente plek.
De nieuwe woningen hebben gebouwde terrassen of grenzen aan de groene bosrand waardoor iedereen aan het groen woont. In het monumentale hoofdgebouw komen ruim tachtig sociale appartementen die gedeeltelijk bedoeld zijn voor mensen met een lichte zorgvraag die zelfstandig wonen.
Vanaf de Utrechtseweg behoudt Eikenstein haar historische gezicht en dit wordt nog verder versterkt. Naast het monument komen twee nieuwe appartementengebouwen die naar achteren staan vanaf de Utrechtseweg gezien, waardoor het monument haar karakteristieke groene voortuinen behoudt. De dienstwoningen krijgen een nieuwe (publieke) functie.
Het monument wordt in oude glorie hersteld en biedt straks ruimte aan een bijzonder woon-zorgconcept. Hierbij delen ongeveer 35 bewoners met een zorgvraag de leefomgeving met bewoners zonder zorgvraag. Het doel is om deze inclusieve benadering van specifieke doelgroepen met een zorgvraag ook te verbinden met de wijk. De bewoners met een zorgvraag bestaan uit licht verstandelijk gehandicapten die grotendeels zelfstandig leven, maar voor wie de nabijheid van zorg en een sociaal hechte omgeving zeer belangrijke ingrediënten vormen om deze zelfstandigheid verder te kunnen ontwikkelen. Door een woon-zorgconcept te ontwikkelen waarbij deze bewoners samenleven met bewoners zonder zorgvraag wordt beoogd een zo vanzelfsprekend mogelijke leefomgeving te creëren. Deze legt minder nadruk op het institutionele karakter van zorg en brengt meer ruimte aan om de formele vormen van zorg aan te laten sluiten op de informele vormen van zorg.
De recente aanbouwen aan de achterzijde van het monument worden gesloopt en het monument krijgt twee zijvleugels. Een eigentijdse toevoeging die met dezelfde liefde en aandacht voor detail wordt uitgevoerd waarmee ooit het monument is gebouwd. Bij deze nieuwbouw is het monument als inspiratie gebruikt. In kleur past de nieuwbouw bij het monument en maakt het onderdeel uit van een groter ensemble met één verschijningsvorm. Maar tegelijkertijd onderscheidt deze zich van het bestaande gebouw door gebruik van afwijkende materialen. De gevelopeningen passen bij de woonfunctie van de nieuwbouw. De overgang tussen oud en nieuw - waar de gebouwen elkaar raken - wordt uitgevoerd als een terugliggende voeg in donkergekleurd materiaal zodat er een duidelijke overgang tussen oud en nieuw ontstaat. Via de gangen en trappen, die teruggebracht worden in oude luister, zijn de woningen bereikbaar.
In samenwerking met Bureau voor Gebiedscommunicatie is een intensief communicatie- en participatieproces vormgegeven. Met de directe buren zijn een-op-een-gesprekken gevoerd. Met de groene groeperingen in Zeist was in alle fasen van het planproces overleg. En de Open Monumentendagen in 2020 en 2021 waren voor ons de uitgelezen kans om het jarenlang voor de buitenwereld afgesloten complex in de huidige staat te laten zien aan alle inwoners van Zeist. Tijdens deze dagen hebben we natuurlijk ook de toekomstplannen voor Eikenstein gepresenteerd! Ruim 400 omwonenden uit Zeist, nieuwsgierigen en kunstliefhebbers stonden soms tot een uur in de rij om een rondleiding te krijgen langs de oude cellen, luchtplaatsen en gemeenschappelijke ruimtes.
